Sąsiedzkość natury w Białymstoku. „Cyklarium Słoboda” na kampusie Politechniki Białostockiej

Projekt „Laboratorium badań nad szczęściem”

Celem projektu realizowanym w Białymstoku jest stworzenie strefy wytchnienia, odpoczynku i spotkań „Cyklarium Słoboda” (nazwa upamiętniająca istniejącą tu wcześniej wieś) na terenach zieleni nieformalnej w obrębie kampusu Politechniki Białostockiej. Miejsce to miałoby zarazem umożliwiać koegzystencję wielu gatunków (fauny, flory, człowieka).

Zapewni to wielofunkcyjna przestrzeń zorganizowana w systemie modułowym, z jednej strony wykorzystująca zastane warunki naturalne, z drugiej architektonicznie zaprojektowana, która składać się będzie z takich modułów jak m.in. glebarium, kompostownik, zbiornik wody deszczowej wchodzące w skład ogrodu biocenotycznego   oraz małych form architektonicznych wchodzących w skład  miejsc do odpoczynku. Teren będzie miejscem przeznaczonym do prowadzenia badań przez koła naukowe zajmujące sią ogólnie ujętym kształtowaniem środowiska i jednocześnie ogólnodostępnym dla mieszkańców miasta. Cyklarium będzie też elementem podnoszenia świadomości ekologicznej społeczności akademickiej Politechniki Białostockiej  oraz mieszkańców miasta.  Teren można będzie wykorzystać również w czasie zajęć dydaktycznych Politechniki.

Rozwiązania te mogłyby być dowolnie dobierane także na innych terenach, poza Politechniką Białostocką, w zależności od zasobów danego obszaru zieleni nieformalnej, warunków glebowych i świetlnych czy potrzeb społeczności mieszkającej w okolicy.

Moduły zaadaptują się do istniejącej już zieleni. Będą zbudowane z materiałów trwałych, służących przez lata lub biodegradowalnych, pochodzenia naturalnego. Ich konstrukcja będzie inspirowana rzemiosłem oraz tradycyjną architekturą Podlasia – charakterystycznymi połączeniami drewna, splotami wikliny, strzechami. Jest to również nawiązanie do lokalnego kontekstu Projektu.

Inspiracją podczas projektowania tej przestrzeni było zagadnienie cykliczności, zarówno w kontekście życia ludzi czy drzew, jak i pór roku czy faz księżyca – dlatego propozycja nazwy powstałych obiektów to „Cyklarium”. Kampus Politechniki Białostockiej powstał na terenie, gdzie kiedyś leżała wieś Słoboda (istniejąca od końca XVII w., a w 1919 r. włączona do Białegostoku). Pozostałości po niej (grupa starych jabłonek) zostaną zachowane i  zyskają szczególne miejsce w projekcie cyklarium.

Ważnym dla nas tematem jest doświadczanie natury wszystkimi zmysłami – sensoryka. Zapach i tekstura roślin, nasłuchiwanie deszczu, wiatru czy śpiewu ptaków. Dodatkowo w projekcie uwzględniony będzie aspekt cyrkularności, na przykład poprzez stworzenie naturalnego kompostownika bazującego na glebie i liściarium. Moduły i formy architektoniczne będą realizowane w zależności od możliwości przestrzennych i finansowych. Nadrzędnym celem jest stworzenie wspólnoty opartej na relacji społeczności akademickiej i miejskiej z przyrodą. Chcemy, aby to miejsce było przestrzenią, do której sami chętnie będziemy wracać i zapraszać tam bliskich. Chcemy, aby stworzona w ten sposób wspólnota czuła się współodpowiedzialna za otoczenie, w którym przebywa.

Projekt dąży do uniwersalności zaprojektowanych rozwiązań. Dzięki temu będzie mógł być realizowany bez względu na wielkość terenu i inne aspekty utrudniające planowanie i aranżowanie przestrzeni. Pomysłem na przyszłość jest dodanie do każdego modułu dokładnych opisów i specyfikacji, ułatwiających indywidualny dobór rozwiązań do danego rodzaju gleby, zastanej roślinności, przeznaczenia itp. Potencjalnym rozwinięciem projektu byłaby adaptacja proponowanych rozwiązań do obszarów zieleni nieformalnej w innych miastach.

Integralną częścią projektu jest raport analityczny Andrzeja Kłopotowskiego zawierający informacje o wybranych przestrzeniach zieleni nieformalnej w Białymstoku oraz raport o dawnej wsi Słoboda, a także narzędziownik „Cyklarium Słoboda” przygotowany przez Studenckie Koło Naukowe FORMA przy Wydziale Architektury Politechniki Białostockiej, zawierający informacje materiałoznawcze oraz sugestie użycia materiałów głównie pochodzenia naturalnego (nieprzetworzonego) do budowy poszczególnych modułów. Narzędziownik powstał jako efekt badań nad tradycyjną architekturą Podlasia. Schemat zagospodarowania terenu, przygotowany przez  Koło Naukowe Przestrzeń Zieleni, z podziałem na przestrzenie o różnych przeznaczeniach oraz wstępnej lokalizacji zaplanowanych działań.

Wydarzenie towarzyszące:

Piknik inaugurujący „Cyklarium Słoboda”, 12.10.2024, sobota, godzina 12:00

Kampus Politechniki Białostockiej, ul. Wiejska 45A, 15-351 Białystok

-----

Autorstwo koncepcji: studentki i studenci Wydziału Architektury Politechniki Białostockiej, należący do Koła Naukowego FORMA: Paulina Borkowska, Wiktoria Kulgawczuk, Zuzanna Godlewska, Łukasz Gudajtis, Bartosz Skarzyński, Damian Świerzbiński; uczniowie i uczennice Państwowego Liceum Sztuk Plastycznych w Supraślu: Barbara Budnicka, Paulina Gajko, Maja Kunicka, Ida Poczykowska, Ida Supruniuk, Grzegorz Zdrojkowski

Partnerzy lokalni: Państwowe Liceum Sztuk Plastycznych im. A. Grottgera w Supraślu, Wydział Architektury Politechniki Białostockiej

Wsparcie merytoryczne: Marta Baum, Wojciech Matys, Dorota Gawryluk – pracownicy naukowi kierunku Architektura krajobrazu na  Politechnice Białostockiej; Studentki i studenci Architektury Krajobrazu, Wydział Budownictwa i Nauk o Środowisku, Politechnika Białostocka: Dominika Bielawska, Patrycja Dzieniszewska, Natalia Rzepniewska, Karolina Sadowska, Izabela Kozak, Agnieszka Mackiewicz, Agata Szymanowska, Natalia Miłosz, Koło Naukowe ROLKA, Koło Naukowe Leśników INL PB, Koło Naukowe Gospodarowania Środowiskiem, Koło Naukowe Architektury Krajobrazu „Przestrzeń Zieleni” (Koła działają przy Wydziale Budownictwa i Nauk o Środowisku Politechniki Białostockiej)

Koordynacja i produkcja projektu „Wspólnota międzygatunkowa. Sąsiedzkość natury w Białymstoku”: Ewa Chacianowska, Eliza Urwanowicz-Rojecka (Galeria Arsenał w Białymstoku); Aleksandra Jakuć, Jan Szewczyk, Katarzyna Zabłocka

Raport analityczny zielonych nieużytków w Białymstoku oraz historia wsi Słoboda: Andrzej Kłopotowski

Wsparcie zewnętrzne (rezydencja): Ella Ziegler

Projekt i realizacja: Marta Baum, Dominika Bielawska, Paulina Borkowska, Barbara Budnicka, Ewa Chacianowska,  Patrycja Dzieniszewska, Paulina Gajko, Dorota Gawryluk, Aleksandra Jakuć,  Izabela Kozak,  Wiktoria Kulgawczuk, Maja Kunicka, Zuzanna Godlewska, Łukasz Gudajtis, Agnieszka Mackiewicz  Wojciech Matys, Natalia Miłosz, Ida Poczykowska, Natalia Rzepniewska, Karolina Sadowska  Bartosz Skarzyński, Ida Supruniuk, Jan Szewczyk, Agata Szymanowska, Damian Świerzbiński, Eliza Urwanowicz-Rojecka, Katarzyna Zabłocka, Grzegorz Zdrojkowski

____

*”Laboratorium badań nad szczęściem – życie po komfortocenie”

to realizowany w latach 2023-2024 projekt artystyczno-badawczy w 6 miastach Polski, łączący młodych ludzi ze środowiskami nauki, sztuki, designu, technologii i przedsiębiorczości. Powstanie sieć osób eksperckich, która zajmie się koprodukcją wiedzy i wdroży lokalne rozwiązania w kreatywnych laboratoriach,  aby poprzez wspólne działania uwolnić się od komfortocenu i żyć w sposób bardziej zrównoważony oraz szczęśliwy.

Wkrótce wyczerpią się światowe rezerwy komfortu przez lata tworzonego przez ludzi, bez oglądania się na koszty środowiskowe. Dziś, w dobie kryzysu klimatycznego, musimy się przygotować na ograniczenia. Zmiana sposobu myślenia i związane z tym zmiany stylu życia są nieuniknione i będą bolesne. Zarówno kryzys klimatyczny jak i restrykcyjne działania proekologiczne często frustrują i demotywują. Jak je przekuć w pozytywne doświadczenie, z którego można czerpać szczęście, do którego człowiek usilnie dąży? Świat potrzebuje nowych strategii. Potrzebuje ich teraz. Powinniśmy jak najszybciej szukać dróg, które nas wyprowadzą z komfortocenu.

Wspólnie z naszymi partnerami zakładamy interdyscyplinarne  laboratoria badawcze — w Białymstoku, Gdańsku, Katowicach, Szczecinie, Warszawie i Wrocławiu,  gdzie młodzi ludzie będą pracować razem z niemieckimi i polskimi  ekspertami i ekspertkami z zakresu nauki, sztuki, dizajnu, architektury oraz innych dziedzin, które okażą się przydatne.

Tematy, które nas interesują to przyszłość ograniczonego komfortu, praca wyobraźni, ekologia miejska, gospodarka przyszłości, poszukiwanie źródeł optymizmu, spekulatywność jako motor rozwoju, zarządzanie kryzysem i sytuacjami niedoboru. Zadaniem laboratoriów będzie identyfikacja lokalnych potrzeb, deficytów, zagrożeń i opracowanie strategii, scenariuszy pozytywnych działań. Fakt, że jako lokalna społeczność mamy wpływ na otaczającą nas rzeczywistość, pokazuje, że zmiana może być w zasięgu ręki i to daje nam poczucie szczęścia.

Zespół kuratorski Projektu Laboratorium badań nad szczęściem: Bogna Świątkowska, Miodrag Kuč, Matthias Einhoff

Projekt Goethe-Institut Warschau, Fundacji Bęc Zmiana, Zentrum für Kunst und Urbanistik (Berlin), realizowany przy wsparciu Fundacji Współpracy Polsko-Niemieckiej

Koprodukcja wiedzy: Akademia Sztuk Pięknych Katowice, BWA Wrocław Galerie Sztuki Współczesnej, Instytut Kultury Miejskiej w Gdańsku, Stowarzyszenie Media Dizajn Szczecin (Szczeciński Inkubator Kultury), Galeria Arsenał w Białymstoku

O projekcie:  https://postkomfortocen.info/o-projekcie/

„Laboratorium badań nad szczęściem. Życie po komfortocenie” to cykl badawczo-artystyczny koncentrujący się na prognozowaniu scenariuszy, które w różnych dziedzinach zastąpią dotychczas przyjęte zwyczaje i nawyki. 

Projekt o charakterze artystyczno-badawczym, sieciujący środowisko sztuki, nauki, dizajnu, technologii i przedsiębiorczości. Tematy: przyszłość ograniczonego komfortu, praca wyobraźni, ekologia miejska, gospodarka przyszłości, poszukiwanie źródeł optymizmu, spekulatywność jako motor rozwoju, zarządzanie kryzysem i sytuacjami niedoboru.

O organizatorach: https://postkomfortocen.info/o-nas/