Kateryna Lysovenko. Ogród cmentarny
Otwarcie: 27.05.2022 / 18:00 | |
Miejsce: Galeria Arsenał w Białymstoku, ul. A. Mickiewicza 2 | |
Kurator: Eliza Urwanowicz-Rojecka |
Kateryna Lysovenko. Ogród cmentarny
Катерина Лисовенко. Кладовищенський сад
27.05–30.06.2022
Kuratorka: Eliza Urwanowicz-Rojecka
Galeria Arsenał w Białymstoku
ul. A. Mickiewicza 2, Białystok
Wystawa przeznaczona jest dla widzów dorosłych
Wystawa „Ogród cmentarny” to swoisty dziennik wojny autorstwa ukraińskiej artystki Kateryny Lysovenko, która za sprawą rosyjskiej inwazji zmuszona została wraz z dziećmi opuścić rodzinne Kijów i Odessę. Wystawa prezentuje codzienne zapiski artystki, z uwzględnieniem reprodukcji prac, których nie udało się ewakuować z jej pracowni w Kijowie, a także rysunki i obrazy, które powstały już po wybuchu wojny w Ukrainie, w trakcie wymuszonej przez sytuację migracji (dzięki rezydencji artystki w BWA Zielona Góra oraz Grazu). Jak pisze Lysovenko:
„Nie chcę, aby wszystko zostało znów zniszczone, nie chcę, aby zapomniano o tym, co zostało zniszczone, chcę, aby kraj-ogród nadal kwitł. Nie po raz pierwszy przyszli go zrównać z ziemią. Nie chcę niczego zapomnieć. Jestem teraz ruchomym cmentarzem. To mój sposób na zachowanie tego, co zostało zrujnowane wokół mnie i we mnie.
Cmentarz to miejsce wspomnień. Tu kiełkuje nowe życie, a wspólny ogród na cmentarzu złożony jest z różnych wspomnień.
[...] w swoim cmentarnym ogródku dokonuję utopijnego aktu wskrzeszenia, aktu niezgody na ponowną reprodukcję bezimiennych grobów, przemocy, morderstw. Nie zgadzam się na to. Świat jest wciąż niemożliwy bez wojny, ale się z tym nie zgadzam”.
[1] W Kijowie (wszystkie przypisy od redaktorki).
[2] NAOMA – Narodowa Akademia Sztuk Pięknych i Architektury w Kijowie.
[3] Bojczukiści – grupa ukraińskich artystów monumentalistów, studentów i zwolenników Mychajły Bojczuka (1882–1937), przedstawicieli „sztuki czerwonej” i „kultury czerwonej” lat 20. i 50. XX w.
[4] Ściana pamięci – płaskorzeźba o powierzchni ponad 2 tys. m² na terenie krematorium na cmentarzu Bajkowa w Kijowie, przykład radzieckiego modernizmu, a zarazem największe dzieło ukraińskiej sztuki monumentalnej. Powstawała w latach 1968–1981. W 1982 roku władze podjęły decyzję o zalaniu jej betonem. W 2018 roku, w ramach festiwalu Kijowski Tydzień Sztuki, pod nadzorem Melnyczenki skuto beton, odsłaniając fragment o powierzchni 6 m². Koszt prac został pokryty z budżetu miasta.
Tekst kuratorski
Kateryna Lysovenko, 8.03.2022
Wojna w Ukrainie nie rozpoczęła się 24 lutego 2022 r. Ta wojna trwa od 8 lat. Nieustanna myśl o jej ewentualności od dawna determinowała perspektywę kolejnych pokoleń Ukrainek i Ukraińców. Pamięć II wojny światowej, głęboka świadomość traumy przodków oraz imperialistycznych zakusów Rosji na zawsze wgryzły się w codzienność Ukrainy i wpływały na codzienne wybory, działania, postawy. To było i jest szczególnie widoczne w twórczości takich artystek i artystów, jak Nikita Kadan, Antigonna, Kateryna Lysovenko. U nich też pojawiała się zapowiedź wojny… Dlaczego tak niewielu z nas uważnie czytało ich prace?
Właśnie ta świadomość i pamięć sprawiły, że gdy wybuchła wojna, Kateryna Lysovenko odruchowo wiedziała, co ma zrobić: jak najszybciej spakować dzieci, opuścić mieszkanie, zostawić pracownię i ruszyć w nieznane, jednocześnie nie zapominając, że jest artystką. Wzięła ze sobą najpotrzebniejsze rzeczy oraz dwie tubki tuszu. Nie zdołała zabrać swoich prac (obrazów i rysunków, z których wiele ma duże formaty). Część z nich udało się później ewakuować z atakowanego przez Rosjan Kijowa do spokojniejszego Użhorodu. Niektóre jednak pozostały w pracowni (jak jeden ze szkicowników z rysunkami powstałymi tuż przez 24 lutego 2022 r.).
Poznajcie Państwo twórczość Kateryny Lysovenko, niezwykłej kobiety i artystki. Osoby, która żyjąc w traumie wojny i przymusowej samotnej emigracji z dziećmi, nie zapomniała, że jej powołaniem jest sztuka, i za jej pośrednictwem zdecydowała zachować pamięć okrutnych obrazów i tekstów wojny w Ukrainie. Postanowiła również odważnie nazywać przyczyny tej inwazji. Jednocześnie jako matka, która samotnie opiekuje się dziećmi na emigracji, narracje te przefiltrowuje przez doświadczenie i doświadczanie macierzyństwa. Dzieli się z nami intymnością, wrażliwością. Jej prace są zarazem delikatne i okrutne, dyskursywne i emocjonalne, boleśnie autentyczne.
„Wydarzenia wojenne są przerażające i niezrozumiałe, ale samo pojawienie się wojny można i należy analizować. Uważam za wielki błąd traktowanie tej wojny jako przypadkowego szaleństwa rosyjskiego przywódcy. Wojna jest konsekwencją rozwoju rosyjskiej państwowości na przestrzeni co najmniej ostatnich trzystu lat. W każdym stuleciu Ukraina zmagała się z tym problemem. Każda nowa wojna jest podobna, a jednocześnie niepodobna do poprzedniej. Sowiecka Ukraina nie była kolonią w zwykłym znaczeniu tego słowa. Rosja sowiecka rozwinęła formę totalitaryzmu, który zmienił społeczeństwo podbitych krajów” – pisze artystka w swoim dzienniku 4 marca 2022 roku.
„Jeszcze przyjdzie czas na refleksję. Teraz naszą rolą jest występować w roli świadka” – stwierdził przebywający obecnie w Kijowie ukraiński artysta Nikita Kadan w trakcie panelu Gdy słowa więzną w gardle. Społeczne i artystyczne reakcje środowiska sztuki na wojnę i protesty polityczne (11 maja 2022).
Wystawa zatem to rodzaj świadectwa i subiektywnej analizy wojny. Komentując brutalne wydarzenia, odnosząc się do okrucieństwa rzeczywistości, artystka krzyczy w imieniu gniewnych i starających się przekroczyć rolę ofiar Ukrainek i Ukraińców młodego pokolenia.
Pokazujemy m.in. prace powstałe jeszcze przed dniem inwazji Rosji na Ukrainę, które udało się przewieźć do Polski z Użhorodu: Porwanie Europy (20.12.2021) oraz bez tytułu (22.02.2022). To one budują oś narracyjną ekspozycji, wskazując w wypadku pierwszej m.in. na indolencję Europy wobec niebezpieczeństwa wojny i zagrożenia czyhającego na kontynent, zaś w wypadku drugiej – na gniew i sprawstwo Ukrainy.
Kolejne prace, powstałe już po 24 lutego 2022 r., komentują okrucieństwo wojennych wydarzeń oraz narracje toczące się wokół wojny. Tytuły prac zawierają datę dzienną, gdyż powstawały na bieżąco. Bardzo często poprzedzał je zapis w dzienniku artystki, stąd fragmenty tekstu pojawiają się także w przestrzeni samej wystawy, czy to bezpośrednio obok prac, czy też w postaci wydruku udostępnionego zwiedzającym.
Prezentujemy także oryginalny szkicownik artystki, w którym rysowała już po opuszczeniu rodzinnych miast, Kijowa i Odessy, oraz wspomniane dwie tubki tuszu, które zdołała zabrać ze sobą z ukochanej pracowni w Kijowie.
Reprodukcje wybranych prac, których nie udało się ewakuować z pracowni w Kijowie, pojawią się w przygotowywanej przez Galerię Arsenał w Białymstoku publikacji zawierającej fragmenty dziennika artystki.
Eliza Urwanowicz-Rojecka, kuratorka wystawy
Wielokulturowy Plac Zabaw Arsenał
Plac Zabaw Arsenał otwiera się jeszcze bardziej na wielokulturową publiczność, oddając do jej do dyspozycji połowę salonów Galerii na czas wystawy Kateryny Lysovenko. Warsztaty, pokazy filmowe, sesje psychologiczne w językach białoruskim, polskim, ukraińskim, adresowane do różnych grup wiekowych, będą prowadzone w oddzielnych od wystawy pomieszczeniach. Szczegółowy harmonogram działań już wkrótce.
Koncepcja i koordynacja:
Ewa Chacianowska, Katarzyna Kida, Justyna Kołodko-Bietkał, Małgorzata Kopciewska, Izabela Liżewska, Roksana Mroczko, Eliza Urwanowicz-Rojecka
Катерина Лисовенко. Кладовищенський сад
27.05–30.06.2022
Галерея Арсенал у Білостоку
вул. А. Міцкевича, 2, 15-222, Білосток, Польща
кураторка: Еліза Урванович-Роєцька
виставка призначена для дорослих глядачів
Виставка «Кладовищенський сад» є своєрідним щоденником війни української художниці Катерини Лисовенко, яка через російське вторгнення була змушена разом із дітьми покинути рідний Київ та Одесу. На виставці представлені щоденні нотатки художниці, у тому числі репродукції робіт, які не вдалося евакуювати з її майстерні в Києві, а також малюнки та картини, які були створені після початку війни в Україні, під час вимушеної міграції (завдяки резиденції художниці в Офісi художніх виставок у Зеленій Гурі та Грац). Як пише Лисовенко:
«Я не хочу, щоб все знищили знову, я не хочу, щоб те, що встигли знищити, було забуте, я хочу, щоб країна-сад продовжила проростати. Її не вперше прийшли руйнувати. Я не хочу нічого забувати. Я тепер кладовище, що рухається. Це мій спосіб зберегти те, що зруйновано навколо мене і в мені.
Кладовище – місце спогадів. Там проростає нове життя, і спільний сад на кладовищі структується різними спогадами.
[…] у своєму кладовищенському садку я роблю утопічний акт воскресіння, акт незгоди з черговим відтворенням безіменних могил, насильства, вбивств. Я не згодна з цим. Світ поки неможливий без війни, але я не згодна з цим».
***
Багатокультурний ігровий майданчик «Арсенал»
Ігровий майданчик «Арсенал» ще більше відкривається для багатокультурної аудиторії, роблячи в їх розпорядженні половину лаунжів Галереї на час виставки Катерини Лисовенко. Майстер-класи, кінопокази, психологічні заняття білоруською, польською та українською мовами, адресовані до різновікових груп, проводитимуться в кімнатах, окремих від виставки. Незабаром буде доступний детальний розклад заходів.
Концепція та координація:
Єва Хацановська, Катажина Кіда, Юстина Колодко-Бєткал, Малгожата Копчевська, Ізабела Ліжевська, Роксана Мрочко, Еліза Урванович-Роєцька
Media o wystawie:
NN6T: "Miejsce wspomnień, 27.05-30.06.2022, Białystok"