Czarny Kwadrat na białym tle

Obraz Kazimierza Malewicza „Czarny kwadrat na białym tle” (1915), poprzedzony ogłoszoną w 1914 roku ideą „Suprematyzmu”, jest dziełem i aktem twórczym o doniosłości niezwykłej dla dziejów sztu-ki. Jest pierwszym świadectwem odrzucenia przez artystę zasady (obowiązku) przedstawiania rzeczy-wistości empirycznej w obrazie. W Czarnym Kwa-dracie zawarta została idea przedstawienia tego, co nieprzedstawialne, czyli „czystego odczucia”, „nowej twarzy suprematycznego świata, jego ubioru i du-cha". Z naszego punktu widzenia możemy to okre-ślić jako szczytowe osiągnięcie modernizmu, jako punkt graniczny, od którego sztuka, odchodząc od przedstawiania świata postrzeganego zmysłowo, wchodzi w sferę metafizyki, refleksji filozoficznej, drążenia tajemnic bytu, i otwiera przed artystami drogę do poszukiwań w sferach nieznanych wcze-śniej sztuce. Czarny Kwadrat jest faktem progowym, wskazującym możliwość działania w innych obsza-rach poznania, podkreśla autonomię artysty w prze-ciwieństwie do uświęconej tradycją roli służebnej.
Dalsze wydarzenia artystyczne potwierdziły donio-słość tego dzieła, a jego idee znalazły rozwinięcie w twórczości najwybitniejszych twórców XX wieku: Y. Kleina, Ad Reinhardta, J. Kosutha i wielu innych, a nawet w niektórych działaniach bezpośrednich, w sztuce performance.

Od dłuższego czasu ze strony artystów i teoretyków sztuki, zwłaszcza młodej generacji, padają najcięż-sze oskarżenia pod adresem „modernizmu”. Zarzu-ca się mu zniewolenie, przymus nieustannego no-watorstwa i inne grzechy przypisywane awangar-dom XX wieku. Jednocześnie obserwujemy nieus-tanny wysyp nowalijek i rewię pomysłów, podda-nych tylko jednemu rygorowi – poprawności polity-cznej. Neguje się awangardy, lekceważąco traktuje się historię i historię sztuki, nie widzi się potrzeby rzeczywistych poszukiwań artystycznych. W sztuce lat ostatnich panuje zupełna dowolność, wszystko-izm, pasożytując bez ograniczeń i głębszego zrozu-mienia dla tego, co stanowiło istotę osiągnięć twór-czych w czasie poprzedzającym. Przesłanie artysty-czne (które zawiera się w treści, a także formie) za-stępują ilustracje, załączniki do znanych powszech-nie tematów prasowych z repertuaru ideologii post-modernistycznej, a nowatorstwo sprowadza się do wykorzystania nowoczesnych środków technicznych, zapisów elektronicznych i nowych materiałów. Zgod-nie z duchem popkultury medialnej, najlepiej sprze-daje się banał i kicz. Z moimi sugestiami można się nie zgodzić, można je rozwinąć albo przedstawić in-ną, własną interpretację tych zjawisk. Dlatego zwra-cam się do artystów polskich o przyjęcie zaprosze-nia do twórczych wypowiedzi, zgodnych z ideami własnej twórczości, na temat „Czarnego Kwadratu” Kazimierza Malewicza.

Uzasadnienie
1. Czarny Kwadrat może posłużyć jako pretekst do odnowy i pogłębienia refleksji artystycznej, nawiąza-nie do najwyższych wartości w sztuce. Będzie spo-sobem na unaocznienie potrzeby dyscypliny intele-ktualnej i nadrzędności rygorów sztuki wobec de-gradujących ją zależności w świecie współczesnym. 2. Podjęcie tego tematu przez artystów polskich bę-dzie miało szczególny wydźwięk ze względu na to, że w literaturze światowej, a także w Polsce przemil-czany jest fakt polskiego rodowodu Kazimierza Ma-lewicza. Kazimierz Malewicz notowany jest w świe-cie jako „malarz rosyjski”, mimo tego, że on sam nigdy się swojej polskości nie wypierał. Ubiegał się nawet o obywatelstwo polskie w 1929 roku, którego polskie władze, zapewne za podszeptem "życzli-wych" plastyków, mu nie przyznało. O jego obywatel-stwo zabiegał też Władysław Strzemiński już w 1922 roku. O zacieraniu faktu pochodzenia Kazimierza Malewicza może świadczyć książka Łarissy Żado-wej pt. Poszukiwania i eksperymenty wydana w Warszawie w 1982 r. po polsku, a wcześniej w Dre-źnie w 1978 r. po niemiecku, w której nie ma słowa o jego polskich korzeniach. Książki te opublikowano celowo, w czasie, kiedy w Rosji sowieckiej o sztuce nowoczesnej nie wolno było mówić. W wydanej w 1977 roku w Lozannie, w Szwajcarii, książce K. Ma-lévitch, „Le miroir suprématiste” ze wstępem E. Ma-rtineau też nie ma wzmianki o polskości Malewicza. Dzieje Malewicza badał bułgarski historyk (mieszka-jący w Paryżu) i tylko on nie ukrywał jego rodowodu. W książce pt. Co robić po kubiźmie pod red. Jerzego Malinowskiego jest zreprodukowana deklaracja wi-zowa K. Malewicza, w której jest zapis: Nationalité -Polonais.
Kazimierz Malewicz, herbu Szeliga. Rodzice: ojciec Seweryn, matka Ludwika. Rodzeństwo: bracia -Bo-lesław, Antoni i Mieczysław. Siostry - Julia i Wiktoria.

kurator wystawy Zbigniew Warpechowski

w wystawie „Malewicz w Polsce” udział biorą: Tomasz Ciecierski, Marek Chlanda, Andrzej Dłużniewski, Stanisław Dróżdż, Stanisław Fijałkowski, Stefan Gierowski, Ryszard Grzyb, Elżbieta Kalinowska, Jerzy Kałucki, Krzysztof Klimek, Wojciech Krzywobłocki, Natalia LL, Andrzej Lachowicz, Wojciech Łazarczyk, Sławomir Marzec, Jarosław Modzelewski, Marcin Osiowski, Ewa Partum, Włodzimierz Pawlak, Zygmunt Piotrowski, Julian Henryk Raczko, Mikołaj Smoczyński, Paweł Susid, Henryk Stażewski, Grzegorz Sztwiertnia, Piotr Uklański, Zbigniew Warpechowski, Ryszard Woźniak, Ewa Zarzycka, Krzysztof Zarębski

wystawa czynna: 25 czerwca - 15 sierpnia 2004