[Український текст внизу]

SZTUKA WOJNY
Panel dyskusyjny z udziałem Anny Łazar, Alevtiny Kakhidze i Kateryny Botanovej. Moderacja: Edwin Bendyk.

Po wpisaniu hasła „sztuka wojny” wyszukiwarka internetowa prowadzi do klasycznych dzieł Sun Tzu, Niccolò Machiavellego, Antoine’a-Henri Jominiego poświęconych strategii i prowadzeniu działań wojennych. Użycie śmiertelnej przemocy w sposób zorganizowany i celowy jawi się jako przedsięwzięcie wzniosłe, epickie, polegające nie tylko na nagiej sile, ale także na poruszeniu estetycznym.

Hasło „sztuka wojny” przywołane w kontekście galerii artystycznej prędzej jednak zaprowadzi wyobraźnię do prac Francisca Goi lub obrazu „Guernica” Picassa. Muzy, choć zagłuszane, w czasie wojny nie chcą milczeć. I uświadamiają, że patos zbitki „sztuka wojny” w klasycznych traktatach służy zasłanianiu niepatetycznej rzeczywistości mordu, gwałtu i destrukcji. Przypominając przy okazji jawne oraz odsłaniając ukryte cele wojny.

Celem Rosji toczącej wojnę przeciwko Ukrainie jest neoimperialny podbój i podporządkowanie, czego moskiewscy przywódcy nawet nie ukrywają. Celem mniej jawnym jest ludobójstwo i wymazanie ukraińskiej odrębności oraz tożsamości.

O sztuce wobec rosyjskiej sztuki wojny, o dekolonizacji wobec prób neokolonialnego podboju oraz o dekolonizacji jako metodzie przeciwstawienia się współczesnym tendencjom neoimperialnym rozmawiać będziemy z Kateryną Botanovą, Alevtiną Kakhidze i Anną Łazar. Moderatorem spotkania będzie Edwin Bendyk.

Edwin Bendyk – dziennikarz, aktywista społeczny, pisarz. Od lipca 2020 r. prezes Fundacji im. Stefana Batorego. Publicysta tygodnika „Polityka”. Twórca Ośrodka Badań nad Przyszłością Collegium Civitas. Autor książek „Zatruta studnia. Rzecz o władzy i wolności” (2002), „Antymatrix. Człowiek w labiryncie sieci” (2004), „Miłość, wojna, rewolucja. Szkice na czas kryzysu” (2009), „Bunt sieci” (2012), „Jak żyć w świecie, który oszalał" (wspólnie z Jackiem Santorskim i Witoldem Orłowskim, 2014), „W Polsce, czyli wszędzie. Rzecz o upadku i przyszłości świata” (2020). Członek Polskiego PEN Clubu. Sympatyk sztuki alternatywnej, uczestnik wielu inicjatyw oddolnych, entuzjasta lokalnych mikroutopii.

Anna Łazar – kuratorka, tłumaczka, autorka tekstów o sztuce – w tym „Jak zmierzyć wartość dzieł stworzonych podczas ostrzału?” do wystawy Alevtiny Kakhidze „Rośliny i ludzie” w Galerii Arsenał w Białymstoku. Kuratorka programu międzynarodowej współpracy artystycznej Wolne Słowo w ramach Gdańsk Miasto Literatury, członkini zespołu Archiwum Kobiet IBL PAN. Redaktorka książki o sztuce Aleksandry Kubiak „Zrobię serce” (2022). Kuratorka wystaw sztuki współczesnej, m.in. „Patrzcie na tę chwilę – jak drga” (Galeria Arsenał w Białymstoku, 2024), „Zabójstwo do przyjęcia” (Berlin, 2022), „W jakim pięknym miejscu jesteśmy” (Muzeum Sztuki w Łodzi, 2022). Pracowała w dyplomacji publicznej w MSZ jako wicedyrektorka i p.o. dyrektorka w Instytutach Polskich w Kijowie (2008–2014) i w Sankt Petersburgu (2015–2018) oraz jako kuratorka w Muzeum Sztuki w Łodzi (2021–2022). Członkini polskiej sekcji AICA.

Alevtina Kakhidze – ukraińska artystka i kuratorka o ukraińsko-gruzińskich korzeniach. Zajmuje się głównie performansem i rysunkiem, jest też autorką wideo, instalacji, tekstów. Skupia się na kwestiach konsumpcjonizmu, kultury roślin, feminizmu i życia w strefach konfliktów zbrojnych. Dorastała w obwodzie donieckim, obecnie mieszka w Muzyczach w Ukrainie, 26 kilometrów od Kijowa. Studiowała w Narodowej Akademii Sztuk Pięknych i Architektury w Kijowie oraz Jan van Eyck Academie w Maastricht. Prezentowała swoje prace m.in. w Pawilonie Narodowym Ukrainy na Malta Biennale 2024, na EuroFestivalu w Liverpoolu (2023), Manifesta 14 (2022), Manifesta 10 (2014), 7. Berlin Biennale (2012). Współpracowała również z Albertinum, Centre Pompidou, KW Institute for Contemporary Art, CSW Zamek Ujazdowski, Whitechapel Gallery i in. Jej indywidualna wystawa zatytułowana „Rośliny i ludzie” jest obecnie prezentowana w Galerii Arsenał w Białymstoku.

Kateryna Botanova – niezależna badaczka kultury i kuratorka. Mieszka i pracuje między Ukrainą a Szwajcarią. Pisze i wykłada na temat dekolonialności i solidarności w transformacjach społecznych i praktykach kulturowych poza globalnym Zachodem. Współkuratorka festiwalu Culturescapes (2019–2025) i gościnna kuratorka Platformy Badawczej PinchukArtCentre w Kijowie (od 2023). W 2024 r. była współkuratorką wystawy „Structures of Reciprocity” w JamFactory Art Center we Lwowie i dołączyła do Frontier Institute w Kijowie jako kierownik ds. analityki. Botanova jest członkiem PEN Ukraine i członkiem rady doradczej Stowarzyszenia RUTA. Ma na swoim koncie liczne publikacje w mediach i książkach, a także wystąpienia publiczne i wykłady.

UA

Мистецтво війни

Пошуковий запит в Інтернеті за ключовими словами «мистецтво війни» видає результат у вигляді списку класичних праць Сунь Цзи, Нікколо Макіавеллі, Анрі де Жоміні про стратегію та ведення війни. Застосування смертоносного примусу, організоване і цілеспрямоване, постає як піднесене, епічне дійство, в якому задіяна не лише груба сила, але й естетична привабливість.

Гасло «мистецтво війни», що звучить у контексті художньої галереї, імовірно відтворить в уяві роботи Франсіско Гойї або картину Пікассо «Герніка». Музи, хоч і приглушені, відмовляються мовчати під час війни. І вони дають зрозуміти, що пафос словосполучення «мистецтва війни» в класичних трактатах слугує для того, щоб затушувати непатетичну реальність вбивств, зґвалтувань і руйнувань. Нагадуючи як про явні, так і про приховані цілі війни.

Метою Росії у війні проти України є неоімперське завоювання і підкорення, що навіть не приховується московським керівництвом. Менш відвертою метою є геноцид і стирання української самобутності та ідентичності.

Про мистецтво перед обличчям російського мистецтва війни, деколонізацію в умовах спроб неоколоніального завоювання та  деколонізацію як метод протистояння сучасним неоімперіалістичним тенденціям ми поговоримо з Катериною Ботановою, Алевтиною Кахідзе, Анною Лазар, за модерації Едвіна Бендика.