U źródeł jednego z nurtów poszukiwań artystycznych Aleksandra Stankoskiego leży analiza zjawisk społecznych, politycznych, historycznych oraz kulturowych warunkujących życie we współczesnej Macedonii. Artysta znany jest z zaangażowanych wypowiedzi krytycznych na temat realiów dawnej Jugosławii, jak też bieżącej polityki Macedonii, zwłaszcza starań o wstąpienie do NATO i Unii Europejskiej. Stankoski rozwija swoje rozważania m.in. w czterech cyklach rysunkowych: Labris (1989–1992), Unidentified, Minorities of Reality oraz Fun (2000–2012). Na każdą z narracji składa się kilkaset rysunków. Artysta wykonuje je długopisem na papierze, perfekcyjnie panując nad techniką: precyzyjnie operuje światłocieniem, wydobywa bryłowatość form i detale, uzyskując efekt bliski brutalnemu realizmowi dystopijnych komiksów i gier SF.

W Kolekcji II znajdują się prace z dwóch serii: Unidentified i Minorities of Reality. W pierwszej artysta przygląda się komunizmowi i nazizmowi. Stalin i Hitler, pokazani jako personifikacje totalitaryzmów, rozgrywają mecz bokserski, a w ich surrealistycznym starciu zderzają się ideologie, które zaważyły tak na historii świata, jak i na losach macedońskiej społeczności Bałkanów. Minorities of Reality jako całość dotyka z kolei problemu mass mediów, pozornej wolności wypowiedzi oraz obecnego w medialnym przekazie pierwiastka manipulacji.

Yane Calovski interpretuje rysunki Stankoskiego w kategoriach satyrycznych refleksji na temat bolesnych doświadczeń transformacji ustrojowej, przepracowywania gospodarczych i politycznych konsekwencji komunizmu, a także piętna, jakie system odcisnął na tożsamości Macedończyków. Artysta łączy różnego rodzaju odniesienia kulturowe: przywołuje tradycję antyczną (wśród bohaterów narracji odnaleźć można postaci herosów), nawiązuje do historii politycznej i filozofii (w dialogach padają nazwiska Christo Tatarczewa, jednego z twórców wolnościowego ruchu macedońskiego, i Immanuela Kanta), sięga po wulgarną erotykę oraz po schematyczne postaci i obrazy z obszaru popkultury.

Izabela Kopania

 Tekst opublikowany w książce I. Kopania, „Zbiór otwarty. Prace z Kolekcji II Galerii Arsenał w Białymstoku”, Białystok 2012