O kształcie pracy Huberta Czerepoka zadecydował kontekst, w jakim powstała. Materiał realizowany był w Norwegii w 2011 r., w czasie gdy prawicowy ekstremista Anders Breivik, rzekomo w imię dobra cywilizacji europejskiej, dokonał masakry na wyspie Utøya. Tytuł Lux Aeterna został zapożyczony z utworu Clinta Mansella. Kompozycja ta znalazła miejsce w opętańczym planie Breivika: na kartach opublikowanego w internecie manifestu1 oświadczył on, iż będzie jej słuchał w trakcie przeprowadzania zamachu. Traktował ją jako pieśń wywołującą pełen pasji obłęd, pomagającą zdławić strach. Postać zbrodniarza jak też retoryka jego manifestu stały się u Czerepoka klamrą spinającą rozważania o utopijnych ideologiach, które w reformatorsko-metafizycznych zapędach dają przyzwolenie na posunięcie się do niewyobrażalnego zła.
 
Do kluczowych wątków podjętych przez artystę wprowadza monolog towarzyszący monotonnemu ujęciu jazdy przez oświetlony tunel. Dobiegająca z offu wypowiedź, odczytywana pozbawionym emocji głosem, złożona jest z fragmentów pism Thomasa Jeffersona, Adolfa Hitlera, zamachowca Teda Kaczynskiego i Andersa Breivik2. Postaci te łączy gotowość do sięgnięcia po wszelkie środki umożliwiające budowę projektowanych rzeczywistości. Dopełnieniem narracji są następujące potem widoki skandynawskich krajobrazów, drgającej powierzchni wody i wzgórz rozkopywanych przez maszyny, utrzymane w manierze kina nazistowskiego, w którym metafora zawłaszczania natury – panowania nad światem – doprowadzona została do skrajności.
 
Czerepok sięga po wypracowane w dobie romantyzmu formy retoryczne oraz narzędzia obrazowania i interpretowania rzeczywistości. Przywołane w Lux Aeterna programy są echem wielkich romantycznych idei. W atmosferze epoki osadzona jest także wizja przyrody ukazanej w konwencji odwołującej się do estetycznej kategorii wzniosłości. Pracę wieńczy fragment monologu z Kordiana Juliusza Słowackiego. Wygłaszając go na górze Mont Blanc, Kordian przechodzi wewnętrzną metamorfozę, staje się patriotą gotowym walczyć za Ojczyznę. Paradoksalnie Breivik okazuje się współczesnym odbiciem bohatera Słowackiego. Swą transformację określa jako ideologiczną podróż od zindoktrynowanego zwolennika wielokulturowości do konserwatywnego rewolucjonisty3. Deklarując konieczność czynnej walki, mówi o sobie jako o samotnym wojowniku. Czerepok, przywołując Kordiana, pokazuje romantyczne oblicze Breivika. Odsłania zaskakującą i nieuświadamianą zbieżność postaw tych postaci, jak też niebezpieczną bliskość XIX-wiecznego dziedzictwa, budowanych na nim postromantycznych wizji oraz skrajnego zła kryjącego się za pozornie racjonalnymi projektami utopii społecznych.
 
Izabela Kopania
 
1.  2083 – A European Declaration of Independence (2011).
2.  Odpowiednio: Letter to William Stephenson Smith (1787), Mein Kampf (1925–27), The Free Information Society (1995), 2083 – A European Declaration of Independence (2011).
3.  The ideological journey – from indoctrinated multiculturalist zealot to Conservative Revolutionary.