en
Menu
Strona główna - Galeria Arsenał

Franciszek Orłowski, Przebieralnia

Franciszek Orłowski, Przebieralnia

A-
A+

Franciszek Orłowski

Przebieralnia, 2012, instalacja, lustro, stal, tekstylia, 220 × 120 × 120 cm

Kolekcja II Galerii Arsenał w Białymstoku. Praca zakupiona przez Galerię Arsenał

Zasłona zawieszona na półkolistym drążku została uszyta z ubrań osób bezdomnych. Franciszek Orłowski otrzymał je w akcie bezgotówkowej wymiany – rzecz za rzecz (performance Pocałunek miłości, 2009). Transakcja następowała na ulicy, artysta swoją garderobę proponował za brudne łachy przesiąknięte smrodem długo niemytego ludzkiego ciała. W działaniu tym istotni byli nie sami bezdomni, lecz gest nałożenia cudzej odzieży, wejścia w czyjąś skórę, przylgnięcia do śladów obcego ciała, zapachu, przeżyć. Projekt miał wymiar nie tyle krytyki społecznej, co „operacji” na własnym organizmie autora, a jego zasadniczym celem było przyjrzenie się relacjom jednostki z innymi ludźmi, cielesnym i mentalnym granicom „ja”, w końcu zdolności do ich przekraczania oraz emocjom towarzyszącym temu gestowi.
 
Ludzie żyjący na ulicy zostali wybrani jako uczestnicy działania ze względu na ciężar swoich doświadczeń: nałogów, społecznego wykluczenia, odczucia nieporadzenia sobie w życiu. Ich fizyczna obecność nieuchronnie daje o sobie znać – cuchną potem, moczem, piwnicą, a przesycona wonią fizjologii odzież jest synonimem utraty godności. Wejście w taką skórę wymaga pokonania wielu progów – od opanowania wstrętu po powściągnięcie strachu przed zakażeniem i chorobą. Tę wymianę można rozumieć w kategoriach wewnętrznego obrzędu przejścia. W sensie społecznym rytuał ów nie dokonuje się – końcowy etap włączenia (nadania jednostce nowego statusu w zbiorowości) nie zachodzi, ale jego dwie pozostałe fazy: wstępna (wyłączenia – przyjęcie cudzego ubioru) i środkowa (liminalna – np. powrót Orłowskiego do domu w ubraniach bezdomnego) wydają się konstytutywne dla kondycji psychicznej artysty.
 
Pierwotnie Orłowski nie miał zamiaru wykorzystywać zgromadzonej odzieży. Przebieralnia – jak też trzy inne realizacje: Projekt 0 (zero) (2011), Wiatrołap (2013) oraz Skóra i kości (2013) – powstała w wyniku późniejszych refleksji na temat bezdomności. W pracy pobrzmiewa istotne dla projektu powiązanie ubrania z tożsamością człowieka. Na pierwszy plan został tu wydobyty ekonomiczny aspekt kształtowania się wewnętrznego i zewnętrznego obrazu jednostki. W sklepowej przymierzalni następuje pierwszy etap „zmiany skóry”: testowanie przystawania nowego ubrania do cielesnej i psychicznej struktury „ja”, po którym następuje oparta na pieniądzu transakcja handlowa. Performance, który doprowadził do powstania instalacji, jest odwróceniem tej wymiany, a w Przebieralni ów krótki proces nabrałby innego ciężaru – w dusznym odorze ciał Innych własna transformacja, zazwyczaj powiązana z radosnym uczestnictwem w konsumpcji, traci wpisaną weń przyjemność i swoistą bezrefleksyjność.
 
Izabela Kopania

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego

Katalog prac

Artyści