Praca z obiektem jest drugim, obok spektakularnych performance’ów osadzonych w rzeczywistości Bałkanów, obszarem działań chorwackiego artysty Slavena Tolja. Przepracowywanie tradycji przedmiotu gotowego ma w jego twórczości silny rys społeczny. Wiele prac artysty, bazujących na reinterpretacji rzeczy, staje się zrozumiałych dopiero w kontekście politycznym, religijnym i społecznym miejsca, w którym powstały. Większość jego działań oraz większość przedmiotów wykorzystywanych w instalacjach związana jest z Dubrownikiem, miastem artysty.
 
Kontekst miejsca jest też ważny w przypadku obiektu Bubo-Bubo Maximus. Tytuł pracy to także tytuł wystaw indywidualnych Tolja w Dubrowniku (1994) i w Zagrzebiu (1995). Bubo bubo to łacińska nazwa puchacza zwyczajnego, największej sowy na świecie. Wypchany ptak pokazany został na wystawie w Dubrowniku, sowa górowała nad jedną z sal tak samo, jak w czasie świąt króluje nad Stradunem, główną ulicą miasta. W drugim pomieszczeniu, na podkładzie z desek służących do zabezpieczania zabytków w trakcie remontów i wojen (ich wykorzystanie może stanowić odniesienie do oblężenia miasta przez wojska jugosłowiańskie w latach 1991–1992), Tolj umieścił dziesięć par zdjęć rodziców i ich dzieci. Podobieństwo fizyczne było metaforą powielania schematów funkcjonowania w społeczeństwie, długiego mieszkania pod jednym dachem i przejmowania rodzinnych interesów. Całości dopełniał istotny dla nas, pracujący wentylator zamknięty w szklanej gablocie. Jego działanie pozbawione było sensu, a moc obracających się śmigieł nie miała wpływu na duszną atmosferę, którą artyście udało się stworzyć. Niwelowało ją tylko otwarte okno wychodzące na Morze Adriatyckie i wyspę Lokrum.
 
Wentylator zamknięty w gablocie, w kontekście Dubrownika, może odnosić się do izolacji miasta, zarówno geograficznej (Dubrownik połączony jest z kontynentalną Chorwacją przesmykiem), jak i politycznej, na początku lat 90. ubiegłego wieku. Istotne znaczenie dla kondycji miejsca ma też prowincjonalna kultura mieszczańska, warunkująca losy całych pokoleń wychowanych w patriarchalnej tradycji. W sensie bardziej uniwersalnym zamknięty wiatrak może być odczytywany jako figura zniewolenia.
 
Izabela Kopania

Tekst opublikowany w książce Izabeli Kopani „Zbiór otwarty. Prace z Kolekcji II Galerii Arsenał w Białymstoku i Podlaskiego Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych