Mikołaj Smoczyński, Biblioteka
Mikołaj Smoczyński
Biblioteka, 1993, instalacja, beton zbrojony, 44 elementy o wymiarach 34 × 35 × 10 cm
Kolekcja II Galerii Arsenał w Białymstoku. Praca zakupiona przez Galerię Arsenał
Betonowe elementy składające się na Bibliotekę Mikołaja Smoczyńskiego tworzyły niegdyś osobną, autonomiczną rzeźbę. Wykorzystane zostały przez artystę wtórnie, z całym bagażem znaczeń, jakie ze sobą niosły. Nie po raz pierwszy Smoczyński sięgnął po takie rozwiązanie. Double Object (1980), jedna z przełomowych realizacji w jego twórczości, powstała przy użyciu płócien i ram, które pozostały po namalowanych już obrazach. W autokomentarzu do Biblioteki artysta podkreślał wagę tego faktu i jego znaczenie dla semantycznej strony obiektu: „[…] biblioteka jest zbiorem różnych myśli, a to, co ostatecznie sobą przedstawia, jest nową jakością, zupełnie inną, jakkolwiek wynikającą ze znaczenia części, które tę jakość tworzą”*.
Biblioteka powstała z betonowych modułów, które Smoczyński pokazał w całej ich surowości i prostocie. Charakterystyczne dla jego twórczości skupienie na specyfice materiału miało służyć ujawnieniu jego immanentnych własności. Do tworzywa artysta zawsze podchodził z pokorą, a poznawanie go miało wymiar odkrywania substancji pierwotnej. Eksponowanie charakteru materii, pokazywanie jej w stanie surowym stanowiło drogę do wydobycia tkwiącego w niej potencjału symbolicznego. Prawda materiału miała odsłaniać jego wymiar pozazmysłowy; skupienie na fizyczności – prowadzić do znaczenia tkwiącego w materii (a konsekwentnie – także w przedmiocie i dziele). W tym kontekście tworzenie i praca z betonem, supremą czy sklejką były dla Smoczyńskiego nie tylko gestem artystycznym, ale także etycznym.
Artysta daleki był zarówno od postrzegania biblioteki jako uniwersalnego zbioru opanowanej wiedzy, jak też od śledzenia mechanizmów rządzących gromadzeniem księgozbioru. Praca nad formą i materią wiązała się u niego z poznawaniem miejsca, własnego ciała i relacji, w jakiej pozostawało ono z przestrzenią. Biblioteka, a więc księgozbiór, którego zasadą jest to, iż się rozrasta, była pojemną metaforą funkcjonowania w przestrzeni, budowania miejsc alternatywnych względem zastanych, zarówno w wymiarze fizycznym, jak i symbolicznym.
Izabela Kopania
* M. Smoczyński, Czas przeszły. Komentarze do prac zrealizowanych w latach 1980–1999, za: Mikołaj Smoczyński. Retrospektywnie, red. M. Lachowski, Lublin 2011, s. 152.
Biblioteka powstała z betonowych modułów, które Smoczyński pokazał w całej ich surowości i prostocie. Charakterystyczne dla jego twórczości skupienie na specyfice materiału miało służyć ujawnieniu jego immanentnych własności. Do tworzywa artysta zawsze podchodził z pokorą, a poznawanie go miało wymiar odkrywania substancji pierwotnej. Eksponowanie charakteru materii, pokazywanie jej w stanie surowym stanowiło drogę do wydobycia tkwiącego w niej potencjału symbolicznego. Prawda materiału miała odsłaniać jego wymiar pozazmysłowy; skupienie na fizyczności – prowadzić do znaczenia tkwiącego w materii (a konsekwentnie – także w przedmiocie i dziele). W tym kontekście tworzenie i praca z betonem, supremą czy sklejką były dla Smoczyńskiego nie tylko gestem artystycznym, ale także etycznym.
Artysta daleki był zarówno od postrzegania biblioteki jako uniwersalnego zbioru opanowanej wiedzy, jak też od śledzenia mechanizmów rządzących gromadzeniem księgozbioru. Praca nad formą i materią wiązała się u niego z poznawaniem miejsca, własnego ciała i relacji, w jakiej pozostawało ono z przestrzenią. Biblioteka, a więc księgozbiór, którego zasadą jest to, iż się rozrasta, była pojemną metaforą funkcjonowania w przestrzeni, budowania miejsc alternatywnych względem zastanych, zarówno w wymiarze fizycznym, jak i symbolicznym.
Izabela Kopania
* M. Smoczyński, Czas przeszły. Komentarze do prac zrealizowanych w latach 1980–1999, za: Mikołaj Smoczyński. Retrospektywnie, red. M. Lachowski, Lublin 2011, s. 152.
