Coraz częściej w badaniach nad kulturą współczesną podkreśla się jej funkcjonowanie w poszerzonym polu. Tak rozumiana kultura jest wytwarzana przez sieci różnorodnych aktorów, realizowana zarówno w obiegu instytucjonalnym, jak pozarządowym czy nieformalnym. W swój zakres – poza produkcją artystyczną i działaniem instytucjonalnym – włącza także tzw. „kulturę żywą”, „kulturę oddolną” czy „kulturę społeczną”, w tym m.in. nowe praktyki kulturowe i artystyczne realizowane dzięki zmianom technologicznym.

Podkreśla się, że przemiany w polu kultury wyznaczają jej nowe zadania, jak chociażby integrację społeczną czy budowanie kapitału społecznego, jednocześnie zaś stanowią wyzwanie dla wszystkich podmiotów społecznych współtworzących to pole. Oznacza to m.in. potrzebę modyfikacji działalności instytucji kultury.

Wskazuje się również na rolę instytucji w tworzeniu szeroko pojętej kultury miasta, odchodząc od ich elitarności, a podkreślając potencjał do współtworzenia sposobu i stylu życia pewnej zbiorowości. Zarazem coraz częściej wymienia się zagrożenia wynikające z metropolizacji kultury na poziomie ogólnokrajowym, które polegają m.in. na kumulacji w tzw. centrum zasobów niezbędnych do działania w sferze kultury, migracje z peryferii do centrum czy brak wykorzystania lokalnego potencjału przez same peryferie. Ostatnie badania polityk kulturowych w miastach Polski pokazują, że duży wpływ na jakość polityki kulturowej miasta, a tym samym jego pozycję na mapie kulturowej w regionie i kraju, może mieć np. wykorzystanie jego poprzemysłowego potencjału infrastrukturalnego. Tzw. „recykling” przestrzeni miejskiej przez sztukę, jak pokazało wiele przykładów działań instytucjonalnych i pozainstytucjonalnych w Polsce i Europie, może nieść zatem możliwości pozytywnych przemian przestrzenno-strukturalnych w wymiarze zarówno fizycznym, jak i kulturowo-społecznym.
Powyższe tendencje skłaniają m.in. do szerokiej refleksji nad współczesnym kształtem instytucji kultury, jej potencjałem, możliwościami funkcjonowania i rolą w mieście peryferyjnym. Nie bez powodu spotkamy się zatem na zaproszenie Galerii Arsenał w poprzemysłowej przestrzeni dawnej elektrowni. Realizowane w tym miejscu od 2008 r. wystawy, działania artystyczne czy edukacyjno-kulturalne (jak chociażby ostatnia wystawa artystycznego duetu z Kanady Blue Republic, niedawny Festiwal Książki Artystycznej dla Dzieci czy pokaz performance artystów z Chin i Hongkongu) pokazały ogromny potencjał samego miejsca, które jednak – aby móc w pełnić swoje funkcje – wymaga gruntownych inwestycji.

Wspólnie z zaproszonymi gośćmi zastanowimy się nad koncepcją i możliwościami galerii sztuki funkcjonującej poza ścisłym centrum mapy kultury, otwartej na nowe wyzwania zmieniającego się kontekstu kulturowego oraz na potrzeby uczestników kultury.

Źródła:

A. Celiński, J. Burszta, Z. Penza, M. Sęk, M. Wenzel, DNA miasta: Miejskie Polityki Kulturalne, Warszawa 2016

Konferencja Od miejsc industrialnych do miejsc kreatywnych. Sztuka jako narzędzie recyklingu przestrzeni, Uniwersytet Szczeciński, 2017

Kongres Kultury. Podsumowanie, diagnoza, rekomendacje, Warszawa 2016

Kultura i rozwój. Analizy, rekomendacje, studia przypadków, red. J. Hausner, I. Jasińska, M. Lewiński, I. Skotfiszewski, Warszawa-Kraków 2016

Metropolizacja, opr. M. Krajewski, w: Kongres Kultury, op.cit.

Andrzej Bajguz  – Dziennikarz Polskiego Radia Białystok, związany ze Stowarzyszeniem „Fabryka Bestsellerów”, współorganizator festiwalu „Zebrane”.

dr Karolina Izdebska –  socjolożka, adiunkt w Instytucie Socjologii Uniwersytetu Szczecińskiego. W swoich pracach badawczych zajmuje się socjologią sztuki, w szczególności społecznym funkcjonowaniem współczesnej sztuki w przestrzeni publicznej i rolami społecznymi artystów. W 2013 roku wraz z Weroniką Fibich (Ośrodek Teatralny Kana) i studentami zrealizowała akcję artystyczną w przestrzeni publicznej „Przepisane w schronie”. Autorka artykułów naukowych poświęconych sztuce publicznej, monografii „Przestrzeń i miejsce w praktyce artystycznej. Socjologiczne studium przypadku” (2015), redaktorka publikacji zbiorowej „Sztuka poza instytucjami? Artysta w przestrzeni publicznej” (2017). Od dwóch lat organizuje ogólnopolskie interdyscyplinarne konferencje poświęcone sztuce w przestrzeni publicznej (tegoroczna poświęcona była recyklingowi przestrzeni industrialnych poprzez sztukę).

Ewa Tatar – historyczka sztuki, krytyczka, kuratorka wystaw (m.in. "Przewodnik", 2005-2007 w Muzeum Narodowym w Krakowie; "Zakochałeś się w kimś, kto nie istnieje", 2015 w Narodowym Starym Teatrze w Krakowie, "Po niebie został tylko księżyc", 2015 w Muzeum Tatrzańskim). Badaczka kultury materialnej i życia artystycznego w powojennej Polsce. Autorka książki o Biurach Wystaw Artystycznych - „BWA”, współautorka tomów "Imhibition" i "Krótka historii Grupy Ładnie", autorka kilkudziesięciu tekstów publikowanych na łamach czasopism (m.in. "Czasu Kultury", "Formatu", "Kwartalnika Rzeźby Orońsko", "Kresów", „n.paradoxa”) oraz w katalogach wystaw i antologiach.

***

„[…] miasto to środek do celu, jakim jest pewien określony styl życia. Jako takie, może być odzwierciedleniem tego, co w nas najlepsze. Może być wszystkim, czym tylko zapragniemy. A także może się zmienić, i to zmienić diametralnie.” (C. Montgomery, Miasto szczęśliwe. Jak zmienić nasze życie, zmieniając nasze miasta, Kraków 2015)

Miasto – przestrzeń – społeczność to seria organizowanych przez Galerię Arsenał w Białymstoku otwartych spotkań przyjmujących formułę panelowo- seminaryjną, poświęconych miastu, jego problemom oraz możliwym sposobom ich przezwyciężania.

Chcielibyśmy, aby spotkania te stały się rodzajem platformy wymiany doświadczeń i przemyśleń związanych z życiem i działaniem w przestrzeni kulturowo-społecznej i fizycznej miasta. Celem, jaki sobie wyznaczyliśmy, jest uwrażliwienie na tę przestrzeń i lepsze w niej rozeznanie, a także próby wspólnego wypracowania narzędzi do poprawy jej jakości.
Głównym obszarem naszych zainteresowań jest pole kulturowo-społeczne. Bliskie nam są koncepcje miasta, które jego rozwój uzależniają nie tylko od czynników ekonomicznych, ale przede wszystkim kulturowych, a zalążki zmian upatrują między innymi w sztuce i stylu życia.

W trakcie spotkań, wraz z zaproszonymi gośćmi, będziemy rozmawiać między innymi o zjawiskach typu regeneracja kulturowa, ogrodnictwo miejskie, sztuka społeczna, spółdzielczość, „architektura niezrównoważona” oraz szukać odpowiedzi na pytania: W jaki sposób budować wspólnotę w mieście? Czy miasto jest/powinno być przestrzenią działania, czy może w pewnych momentach zaniechania? Czy przestrzeń publiczna należy wyłącznie do ludzi? Czy sztuka może działać jako narzędzie zmiany społecznej w mieście? Jaka jest rola kultury w rozwoju miasta? Kto jest aktorem zmian w mieście? W jaki sposób budować przestrzeń współdziałania w mieście? 

Koncepcja i koordynacja spotkań: Eliza Urwanowicz-Rojecka