Habitat, monumentalna rzeźba Katarzyny Józefowicz zbudowana z piętrzących się miniaturowych mebli, odnosi się do idei domu – do której bezpośrednio nawiązuje źródłosłów tytułu, łaciński czasownik habito (mieszkać) – oraz do kształtowania przestrzeni mieszkalnej. Jednak już w pierwszym kontakcie z pracą okazuje się, że Habitat nie nadaje się do mieszkania i trudno byłoby nawet określić go mianem domu w miniaturze. Budując pracę, Józefowicz dokonała swoistej transpozycji architektury w rzeźbę, a istota tego przełożenia opiera się na podważeniu kategorii trwałości i użyteczności, najważniejszych zasad architektury europejskiej. Papier, z którego artystka skleja poszczególne elementy, jest ich zaprzeczeniem.
 
Koncepcja Habitatu odnosi się do domu jako emocjonalnie nacechowanej przestrzeni życiowej i żywej, sprawnie działającej maszyny: architektonicznej skorupy wypełnionej rzeczami, z którymi ludzie na co dzień wchodzą w różne interakcje. W pracy Józefowicz przestrzeń domu pozbawiona jest porządku, a papierowe rzeczy całkowicie ją anektują. W codziennym doświadczeniu przedmioty są niemal przezroczyste, dostrzegamy je wtedy, gdy odczuwamy ich brak lub nadmiar, gdy doskwiera ich forma bądź brak funkcjonalności. Z odczucia nadmiaru rzeczy wyrosła też praca Józefowicz. Artystka porównywała budowane przez siebie meble do meblościanki, ustawnego i wygodnego w założeniu zestawu złożonego z kilku segmentów. Meblościanki, spopularyzowane w Polsce w latach 70. i 80. XX wieku, stanowiły przykład standaryzacji i uniformizacji designu, w przypadku którego pozorna funkcjonalność wypierała estetykę i indywidualizm. „Miałam w pokoju taką ohydną meblościankę, której nie mogłam wyrzucić, bo to było wynajęte mieszkanie” – wspomina artystka.
 
Rzeźbę Józefowicz można traktować nie tylko jako próbę opanowania formy, kształtującej przestrzeń w sensie fizycznym i emocjonalnym, ale też jako krytyczny komentarz na temat stereotypowego postrzegania domu jako wyrazu gustu mieszkańców. To także refleksja nad właściwą modernizmowi, zwłaszcza w socjalistycznym wydaniu, dehumanizacją architektury mieszkaniowej, jej formalizmem, skrajnym utylitaryzmem i uniformizacją estetyki.
 
Izabela Kopania

Tekst opublikowany w książce I. Kopania, „Zbiór otwarty. Prace z Kolekcji II Galerii Arsenał w Białymstoku”, Białystok 2012